Od niej zaczął się papier

Na zdjęciu widzicie morwę papierową (Broussonetia papyrifera), którą od roku hodujemy – w dwóch egzemplarzach! – w Manufakturze. To dzięki niej powstał pierwszy na świecie papier.

W warunkach naturalnych występuje ona w Azji, gdzie już kilka tysięcy lat temu, podobnie jak inne odmiany morwy, wykorzystywana była do hodowli jedwabników, a także – od 105 r. n.e. – do wytwarzania papieru. Przyjmuje się, że wynalazcą papieru był Cai Lun, urzędnik na dworze chińskiej dynastii Han.

Taki skład był podyktowany ojczystymi surowcami i zwyczajami. Chociaż przepis na pierwszy papier trąci zaklęciami czarownicy, z punktu widzenia Cai Luna lista materiałów musiała wyglądać zupełnie naturalnie.

Pierwszy krok w produkcji papieru czerpanego z morwy papierowej polega na uzyskaniu surowca dla włókien. Cai Lun korzystał z mieszanki wewnętrznej warstwy kory morwy, konopii, sieci rybackich oraz szmat.

Morwy papierowej używano w Chinach już ponad tysiąc lat przed Cai Lunem. Jej owoce jedli ludzie, liśćmi karmiono jedwabniki, a z kory robiono lekarstwa. Co więcej, Cai pochodził z regionu, gdzie wewnętrzna korę morwy tłuczono na płachty, z których szyto ubrania, a w razie potrzeby dało się na nich pisać.

Stąd już krok tylko do wykorzystania jasnej lekkiej kory do wyrobu prawdziwego papieru. Drzewo chu – tak nazywali morwę Chinczycy – stało się więc synonimem rzemiosła papierniczego.

W Chinach ,Japonii, i Korei do dziś z morwy wyrabia się papier w dawnym stylu. Jak pozyskać włokna w formie papki z gałązek drzewa? Zanim morwę można wykorzystać do wytwarzania papieru, należy ją ściąć u podstawy pnia, po czym co roku trzeba zbierać krzewiaste odrośla.

Gałązki poddaje się działaniu pary, obiera z kory zewnętrznej i dopiero wtedy zeskrobuje korę wewnętrzną. Tę ostatnią myje się i gotuje w popiele drzewnym w celu zmiękczenia (w tej fazie widzicie ją na zdjęciu). Potem korę zmiękcza się dodatkowo ubijając tłuczkami. W czasach Cai Luna było to wybitnie manualne zajęcie i takim też pozostaje do dziś – w tych wioskach w których nadal wytwarza się papier czerpany (źródło: Keith Hudson „Książka. Najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski” Wydawnictwo Karakter 2017)